Σύμφωνα με στοιχεία του 2020 στη χώρα μας καταγράφουμε το 3ο υψηλότερο ποσοστό ενήλικων καθημερινών καπνιστών (27,3%) μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.
Όσον αφορά το άτμισμα, στη χώρα μας το 4,1% του γενικού πληθυσμού ατμίζει, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να βρίσκεται στο 2,4%. Και το 16,6% των παιδιών ηλικίας 15 ετών έχουν πειραματιστεί τουλάχιστον μία φορά με ηλεκτρονικό τσιγάρο.
Με βάση τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τα «ηλεκτρονικά τσιγάρα» ή επι το επιστημονικότερον οι «ηλεκτρονικές συσκευές εισπνοής νικοτίνης», δεν θεωρούνται προϊόντα καπνού, καθώς δεν περιέχουν καπνό αλλά μόνο νικοτίνη σε διάφορες συγκεντρώσεις ανάλογα με τον κατασκευαστή. Πολύ συνοπτικά, η κατασκευή και η λειτουργία του ηλεκτρονικού τσιγάρου έχει ως εξής: Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι μια ηλεκτρονική συσκευή διανομής νικοτίνης (electronic nicotine delivery device, ENDD), λειτουργεί με μπαταρία και μοιάζει με το κλασσικό τσιγάρο. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο χρησιμοποιεί διάλυμα που περιέχει νικοτίνη και προπυλενογλυκόλη. Το διάλυμα μετατρέπεται σε ατμό, τον οποίο εισπνέει ο ασθενής μέσω της συσκευής, και έτσι η νικοτίνη φτάνει πολύ γρήγορα στον εγκέφαλο. Τα νεότερης γενιάς ηλεκτρονικά τσιγάρα επιτυγχάνουν επίπεδα νικοτίνης στο αίμα σε περίπου 30 λεπτά σε σχέση με το σύντομο χρόνο (5 λεπτά) καπνίσματος ενός συμβατικού τσιγάρου. Κατά συνέπεια, οι χρήστες των ηλεκτρονικών τσιγάρων αναγκάζονται να καπνίζουν για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σχέση με τα συμβατικά τσιγάρα προκειμένου να εισπνεύσουν την αντίστοιχη ποσότητα νικοτίνης.
Φυσικά, αυτό που μας ενδιαφέρει στη Δημόσια Υγεία είναι οι μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία από τη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου, όχι μόνο για τους χρήστες αλλά και για τα άτομα του περιβάλλοντός τους, τους παθητικούς καπνιστές. Μέχρι σήμερα, αν και φαίνεται ότι οι γνώσεις μας για την επίδραση των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην υγεία είναι περιορισμένες, οι βλαβερές συνέπειες το καπνίσματος των συμβατικών τσιγάρων μας επιτρέπουν να τονίσουμε κάποια δεδομένα ώστε οι ατμιστές να «αναλάβουν την ευθύνη» της πράξης τους.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τονίζει στις πρόσφατες ετήσιες εκθέσεις του για τη χρήση των καπνικών προϊόντων ότι:
- Η χρήση προϊόντων νικοτίνης που χρησιμοποιούνται στα ηλεκτρονικά τσιγάρα, δεν είναι ασφαλή ιδιαίτερα για ευάλωτους πληθυσμούς όπως τα παιδιά, οι έφηβοι και οι έγκυες και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται από την Πολιτεία ως προϊόντα νικοτίνης.
- Το αερόλυμα που εισπνέουν οι ατμιστές περιέχει δυνητικά τοξικές ουσίες που καθιστούν την ασφάλεια των ηλεκτρονικών τσιγάρων – ιδιαίτερα για την υγεία του πνεύμονα, αμφισβητήσιμη. Αν και οι αρνητικές επιδράσεις που προκαλούν στην υγεία τα ηλεκτρονικά τσιγάρα φαίνεται να είναι στατιστικά λιγότερες από εκείνες που προκαλούν τα κλασσικά τσιγάρα, εν τούτοις οι απουσία δεδομένων από τη μακροχρόνια χρήση μας επιβάλλει να είμαστε επιφυλακτικοί για την ασφάλειά τους.
- Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία από κλινικές μελέτες που να υποστηρίζουν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα βοηθούν τον καπνιστή στη διαδικασία διακοπής του καπνίσματος. Αντίθετα, υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που οδηγούν στη διαπίστωση ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο αποτελεί τον Δούρειο Ίππο για την έναρξη του καπνίσματος στα παιδιά μια που γνωρίζουμε ότι η νικοτίνη είναι ουσία που προκαλεί εθισμό.
- Το παθητικό κάπνισμα ηλεκτρονικού τσιγάρου ενδέχεται να αποτελεί σημαντικό κίνδυνο νοσηρότητας, ειδικά σε ευάλωτους πληθυσμούς.
Σε μια προσπάθεια διασφάλισης της Δημόσιας Υγείας, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας με απόφασή της το 2018 απέρριψε σχετική προσφυγή του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Ηλεκτρονικού Τσιγάρου και έκρινε ότι στους ίδιους περιορισμούς και απαγορεύσεις που υπάγεται το συμβατικό τσιγάρο, υπάγεται και το ηλεκτρονικό τσιγάρο.
Η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία εδώ και δεκαετίες πρωταγωνιστεί στον αγώνα για το δραστικό περιορισμό της καπνιστικής συνήθειας στον ελληνικό πληθυσμό και έχει οργανώσει Αντικαπνιστική Εκστρατεία που περιλαμβάνει και προγράμματα διακοπής του καπνίσματος. Αναγνωρίζει ότι η εφαρμογή πολιτικών διακοπής του καπνίσματος είναι μία πολύπλοκη διαδικασία, η οποία απαιτεί τον συνδυασμό συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής, και ότι για να φθάσει το μήνυμα στους αποδέκτες (χρήστες καπνικών προϊόντων) χρειάζεται συνεχής ενημέρωση για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος. Η Εταιρεία μας αισθάνεται υπερήφανη για το γεγονός ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας βράβευσε προ ημερών στην Λιουμπλιάνα τον Καθηγητή Παναγιώτη Μπεχράκη, που είναι επικεφαλής της πρωτοβουλίας SMOKE FREE GREECE της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, για την οργάνωση της αντικαπνιστικής εκστρατείας στη χώρα μας. Ο κ. Μπεχράκης θεωρείται παγκοσμίως από τους πλέον ειδικούς σε θέματα ελέγχου του καπνίσματος και εκπροσωπεί τη χώρα μας σε σχετικές με το κάπνισμα δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Χωρίς καμία αμφιβολία, το κάπνισμα εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη επιδημία όλων των εποχών, με τραγικό απολογισμό 7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως, δηλαδή ένας άνθρωπος πεθαίνει από τις επιπτώσεις του καπνίσματος κάθε οκτώ δευτερόλεπτα, αλλά έρχεται και μία τραγικότερη πρόβλεψη: το έτος 2025 δέκα εκατομμύρια συνάνθρωποί μας θα πεθάνουν από αίτια σχετιζόμενα με το κάπνισμα!
Δημήτριος Καρδαμάκης, Καθηγητής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Πατρών, Αντιπρόεδρος Παρατήματος Πατρών της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας
